سازدانی: سیروان حەمەڕەشید
بەختیار عەلی، نوسەر و روناکبیری کورد، لە چاوێکەوتنێکیدا لەگەڵ رۆژنامەی هاوڵاتی لەسەر ئەزمونی حکومرانی کوردی و پرسی کورد لەسەر ئاستی جیهانی و هەرێمایەتی و ناوخۆی، دەڵێت، "ئەزمونی حکومداریی کوردی لە کارەساتدا دەژی" و یەکێتی و پارتی وەک دوو حیزبی دەسەڵات دۆخێکیان خوڵقاندووە کە "خەڵک وابیربکاتەوە شکستیان هێناوە و ئیدی بەو نزیکانە لەکۆڵ خەڵک دەبنەوە، ئەوەش وەک جۆرە تلیاک و بەنج و ئەفیونێکە" تا لە دەسەڵاتدا بمێننەوە.
بەختیار عەلی سەبارەت بە جێگرەوە و بەدیلی یەکێتی و پارتی بۆ حوکمرانی بە رەشبیننەوە قسە دەكات و دەڵێت، هیچ جێگرەوەیەک نییە چونکە تەنانەت "ئۆپۆزسیۆنیش لە هەرێمی کوردستان گۆراوە بۆ قەرەقۆزێک، شایەنی گاڵتەو پێکەنین بێت" لەلایەن یەکێتی و پارتییەوە.
نوسەرە دیارەکەی کوردستان سەبارەت بەوەی بۆچی خەڵکی کوردستان بۆ موچە پەنا دەبەن بۆ بەغدا، دەڵێت: هاووڵاتییەکی سادە کە دەبینێت سەرکردەکان هێزی خۆیان لەشەراکەتی ئابووری لەگەڵ مافیاکانی ئەنقەرەو تاران و بەغداوە وەردەگرن، پێی ڕەوا دەبێت بۆ موچە دزراوەکەی خۆی بیر لەبەغداد بکاتەوە، تۆ ناتوانیت بەهاووڵاتییەک بڵێیت خائین کە منداڵەکانیت برسیکردوە، سامانی وڵاتەكه‌یت بەتاڵان بردووە.
سەبارەت بەوەی کە دوای 100 ساڵ لە پەیماننامەی لۆزان چۆن دەڕوانێتە گوتارو هەڵوێستی  سەرکردایەتی کورد، بەختیار عەلی ئاماژە بەوە دەکات، "لەدۆخی ئێستادا هەموو کۆمەڵگای نێودەوڵەتیش رەزامەند بێت لەسەر دامەزراندنی دەوڵەتی کوردی، واقعی سیاسی کوردی هێندە پارچە پارچەیە، سیاسەتمەدارانی کورد هێندە ستەمکارن، ئەگەریان بۆ دروستکردنی دەسەڵاتێکی لۆکاڵی کوردیش بچوککردووەتەوە."
دەقی چاوپێکەوتنەکەی هاوڵاتی لەگەڵ بەختیار عەلی:
هاوڵاتی: لەپاش ئەوەی کورد وەکو نەتەوە لەناو دەوڵەت-نەتەوەکانی خورهەڵاتی ناوەڕاستدا جێگر نەکرا بەردەوام هەوڵی بەدەستهێنانی لانیکەمی سەربەخۆی داوەو هەر کاتێکیش بۆی هەڵکەوتبێت وەک کۆماری مهاباد ئەوا بەهۆی هێزی دەرەکییەوە رووخاوەو کۆتایی پێهاتووە؛  لەو ئەزموونانەی رابردووەوە ناتوانین دەرەنجامگیری ئەوە بکەین کورد دەتوانێت خۆی بەڕێوەببات، بەڵام لەئێستادا لەباشوری کوردستان ماوەی سێ دەیە کورد خۆی حوکمڕانی خۆی دەکات؛ لەگەڵ ئەوەشدا ئەوە روونە کەئەم ئەزموونە بەگوێرەی رای رۆشنبیران و پسپۆڕان لەهەموو روویەکەوە شکستی خواردووە، بەبڕوای ئێوە ئەم شکستە وەک ئەوە دەگوترێت  پەیوەندی بەنەخوێندەواری و مەعریفەی نوخبەی سیاسی باشوور هەیە یان  پەیوەندە بەهۆکارگەلی ترەوە؟
بەختیار عەلی: لەڕاستیدا نەخوێندەواری و جەهل لەکۆی کارەساتەکاندا رۆڵێکی گرنگ دەگێڕن، بەڵام دەبێت تەواو وردو وریابین و چەند خاڵێک رەچاوبکەین. یەکەم: ئایا کاتێک باس لەجەهل دەکەین، باس لەکێ دەکەین، باس لەجەهلی دەستەیەک لەسیاسی و سەرکردە، یاخود جەهلی کۆی سیستمەکە، یان جەهلی کۆمەڵگا بەگشتی؟  راستی ئەمانە هەموویان پێکەوە کاریگەرییەکی زۆریان هەیە، جەهل بەجۆرێکی فراوان لەهەرسێ ئاستەکەدا دەبینرێت. بەڵام نالەباریی دۆخی سیاسیمان بەتەنیا ناگەڕێتەوە بۆ ئەو فاکتەرە.  سیاسەت بەگشتی  لەزۆر سەردەم و لە هەموو دونیادا سیاسەتمەدارانی زۆر نەفام و جاهیلی بەرهەمهێناوە، ئەم دیاردەیە بەزەقی لەئەوروپاو ئەمریکاو زۆر جێگای دونیاش دەبینرێت. سیاسەت بەدرێژایی مێژوو بوارێک بووە، گەمژەکان و جاهیلەکان توانیویانە خێرا لەنێویدا جێگای خۆیان بکەنەوە. لەمێژوودا سەدان نموونەمان هەیە، ستالین تەنیا یەکێکە لەنموونە زۆر زەقەکان. ستالین لەنێوان چەندین رۆشنبیرو زاناو بیریاری گەورەو بلیمەتی حزبی بەلشەفیدا، ئاسان گەیشتە ترۆپک و تەواوی ئەزموونی کۆمۆنیزمی  بەلاڕێدا برد. جەهل و سیاسەت دوو شتن بەئاسان لەیەکدی جیاناکرێنەوە.
من دەپرسم: لەسەرتاسەری عێراقدا ئێستا سیاسییەکی عاقڵ و خوێندەوارو خاوەن دیدو تێڕوانینی وردو روون دەبینیت؟  راستییەکەی سیاسی وا لەناوچەکەدا زۆر کەمە. واتێدەگەم ئەم قەیرانەی ئەمڕۆ ئێمە پیا دەڕۆین، بونیادیی و قووڵترە. پرسیارەکەی من
ئەوەیە: ئەم ئەزموونە لەچ دیدگایەکەوە شکستی خواردووە؟ یان بەچ پێوەرێک شکستی خواردووە،  بەپێوەری ئێمەی خەڵک یان بەپێوەری دەسەڵاتداران؟
بۆ نموونە خەڵکانێک کە باس لەشکست دەکەن، پێوەرەکانیان ئەم چەمک و بەهایانەیە: بەختەوەری هاوڵاتییان لەناو سیستمەکەدا بەهێزبوونی ژێرخانی ئابووری کۆمەڵگا، سەرهەڵدانی کۆمەڵێکی زانستپەروەرو فراوانبوونی رووبەری ئازادییەکان، سەربەخۆبوونی دادگاو دەزگا قانونییەکان ... لەگەڵ چەندان یەکەی پێوانەیی دیکەش کەدەشێت فەرمانڕەواییەکی دیموکراس و سەرکەوتووی پێ بپێوین، بەپێی ئەم پێوەرانە ئەم ئەزموونە نەوەک هەر شکستی خواردوە، بەڵکو لەدۆخێکی کارەساتاویدا دەژی.
 بەڵام بەداخەوە دەسەڵاتی کوردی بەم پێوەرانە سەرکەوتن و شکستی خۆی ناپێوێت. ئەوان کۆمەڵێک پێوەری دیکەیان هەیە کەدەشێت ئەمانە هەندێکیان بن:
گەشەدان بەپرۆسەی کەڵەکەبوونی سەرمایەو گونجاندنی ژینگەی گونجاو بۆ جوڵاندن و گەشەی کەپیتال و بەهێزکردنی هاوپەیمانی نێوان بنەماڵە فەرمانڕەواکان لەگەڵ زلهێزەکانی ناوچەکەو جیهانداو لاوازکردنی ئەگەرەکانی سەرهەڵدانی هەموو جۆرە ئۆپۆزسیۆنێکی راستەقینە کەتوانای بیرکردنەوەی نوێی هەبێت، هێشتنەوەی کۆمەڵگای کوردی لەدۆخێکی نەزانی و دواکەوتوویدا، سەرقاڵکردنی خەڵک بەگفتوگۆو ململانێی ناوەکییەوەو دوورخستنەوەی لەهەر پرۆسێسێکی گەشەی راستەقینە. بەکورتی پێوەرەکانی کۆمەڵگاو پێوەرەکانی دەسەڵات بۆ چەمکی شکست یەک شت نین.
دەسەڵات لەباشوور پڕۆژەیەکی نەتەوەیی گەورەی نەبووە تاشکست بهێنێت، حوکمداریی سەرکەوتووش لەتێڕوانینی ئەواندا پەیوەندی بەبەختەوەری خەڵک و گەشەو پەرەسەندنی کۆمەڵگاوە نییە. حوکمداریی ئەوەیە دەزگایەکی سەربازی و ئەمنی بەهێزت هەبێت، پێگەی ئەو چەند بنەماڵە فەرمانڕەوایەو هاوکارو هاوبەشەکانیان بەهێزو پارێزراو بێت. واتە پڕۆژەکە لەبنەڕەتدا دامەزراندنی دەسەڵاتێکی بچووک و لۆکاڵ بووە کەکۆمەڵێک هاوسەنگیی سیاسی لەنێوان زلهێزەکان و هێزە ئیقلیمییەکاندا رابگرێت. لەهەندێک ساتی مێژووییدا، بەهۆی دروستبوونی هەندێک بۆشایی سیاسییەوە، وەک قۆناغی دوای رووخانی سەدام حوسەین، دەسەڵاتی هەرێم شتێک زیاتر لەوەی لای زلهێزەکانەوە رێپێدراوە گەشەیکردووە، بەڵام بەهۆی سیاسەتی نابەرپرسانەوە ئەو سوودە زیادانە تێکڕا لەدەستچوون. بەکورتی و بەگشتی حوکمڕانانی کورد جگە لەمانەوە ستراتیژو پڕۆژەیەکی تریان نییە تا قسە لەسەرکەوتن و شکست بکەین، تا ئەو جێگایەی ئەوان لەدەسەڵاتدان و بازاڕو سەرچاوەکانی سەرمایە لەبندەستی بنەماڵەکان و دەزگاکانی ئەواندایە، هەست بەدڵنیایی و سەرکەوتن دەکەن. ئەوەی مەترسی لەسەرە و لەدەستچووە، خەونەکانی مرۆڤی کوردە، ئاواتەکانی هاووڵاتیانی باشوورە، مافەکانی خەڵکە... بەڵام دەسەڵات پڕۆژەیەکی نەبووە ئەم خەون و ئاوات و مافانە بچەسپێنێت، لێرەوە قسەکردن لەسەر شکستخواردنی دەسەڵات لەناواخندا، هەڵگری وێنەیەکی هەڵەیە بۆ دەسەڵات.
لەساڵانی رابوردوودا دەسەڵات هەمووانی بەوە فریوداوە گوایە خەونەکان و ئاوات و ئومێدەکانی کورد هەموو یەکە، ئێستا دەبێت روون بزانین ئەوەی شکستی هێناوە مرۆڤی کوردو خەونی هاووڵاتیانە، نەوەک حوکمی ئەو دەستە ئەرستۆکراتەی فەرمانڕەوایی دەکەن. بگرە لەساڵانی رابوردوودا ئەم دەستەیە سیاسەتە ترسناکەکانی خۆیان بەسەرکەوتوویی  پیادەکردوە. 1- ئۆپۆزسیۆنیان لەکوردستان گۆڕی بۆ قەرەقۆزێک، شایەنی گاڵتەو پێکەنین بێت. 2-بۆ هێزە ئیقلیمییەکانی وەک تورکیا و عێراق و ئێرانیان سەلماند، ئەمان هێزێکی وەها کوردپەروەر نین هەڕەشەیەک لەسەر ئەوان دروستبکەن. 3-لەڕێگای میدیاکان و سۆشیال میدیاوە نەفامی و دواکەوتوویی و گەمژەییەکی بەرنامەڕێژکراوو پلان بۆ دانراویان بڵاوکردەوە، لەو رێگایەشەوە بنەماکانی کۆمەڵگایەکی دواکەوتوویان چەسپاند. 4- دەسەڵاتی کۆمپانیاکانی خۆیان لەهەموو کەرتە ئابوورییەکاندا قایمکردو جۆرە ئابوورییەکی کۆنتڕۆڵکراو و مۆنۆپۆڵکراویان خوڵقاند. 5- هەموو شوناسە سیاسییە بچوکەکانیان لەناو خۆیاندا تواندەوە. 6- شتێکیان نەهێشت ناوی کۆمەڵگای مەدەنی بێت، بواری گشتییان تەسلیم بەهەندێک هێزی بچووک و کۆنزەرڤاتیڤ کرد، کۆمەڵگایەکی لێکدابڕاویان دروستکرد کەتێکڕا خەریکی لێدان و سوکایەتیکردنە بەیەک، لەزۆر جێگادا مینبەرەکانیان دایەدەست دواکەوتووترین و ترسناکترین و شەڕانگێزترین جەشنە بیرکردنەوەی سەلەفی، کەپرۆسەیەکی پەلامارو تۆقاندنی بەرنامەڕێژکراو و ئاڕاستەکراو دەبەنبەڕێوە. 7- کارێکیان کرد توانا راستەقینەکان هەموو کۆچ بکەن و هیچ گەنجێکی هوشیار نەتوانێت لەو فەزا داخراوو ترسناکەدا بژی.
بەبڕوای من دەسەڵاتی کوردی خۆی حەزدەکات ئەو هەستە دروستبکات، گوایە شکستیان هێناوە و زۆریان نەماوە و ئیدی بەو نزیکانە لەکۆڵ خەڵک دەبنەوە، ئەوەش جۆرە تلیاک و بەنج و ئەفیونێکە پەیوەندی بەواقعەوە نییە. دەسەڵات نەیویستووە بەهەشت دروستبکات تابڵێین شکستی هێناوە، ویستویەتی دۆزەخ دروستبکات و لەوەشدا سەرکەوتوو بووە.
هاوڵاتی: لەڕاستیدا هەڵوەشانەوەی قەوارەی هەرێمی کوردستان رەنگە بۆ خەڵکی هەرێمی کوردستان   جێگەی  نیگەرانی و مەترسیدار نەبێت و بەپێچەوانەوە،  وادیارە پێیانخۆشە مووچەیان لەبەغدادەوە بۆ بێت؛ واتە حوكمڕانی خراپی هێزەکانی هەرێمی کوردستان ئەوەندە خەڵکی بێزار کردووە کەچیدی  مانەوە یان نەمانەوە بەلایەنەو جێگەی بایەخ و گرنگی نییە؛ ئەوەش دەزانین حکومەتی ناوەندی دەخوازێت هەرێمی کوردستان نەمێنێت؛ پێمان باشە  دیدی بەڕێزتان لەو بارەوە  بزانین؟
بەختیار عەلی: هاووڵاتییەکی سادە کەدەبینێت سەرکردەکان هێزی خۆیان لەشەراکەتی ئابووری لەگەڵ مافیاکانی ئەنقەرەو تاران و بەغداوە وەردەگرن، پێی ڕەوا دەبێت بۆ موچە دزراوەکەی خۆی بیر لەبەغداد بکاتەوە. تۆ ناتوانیت بەهاووڵاتییەک بڵێیت خائین کەمنداڵەکانیت برسیکردوە، سامانی وڵاتەكه‌یت بەتاڵان بردووە، مافەکانیت لەگەمەی نەفامانەدا بەهەدەرداوە. تا ئەو شوێنەی هاوکێشەکە بەوجۆرە بوو «نان یاخود ئازادی»، مێژوو شاهیدە خەڵکی ئێمە ئازادییان هەڵدەبژارد، بەڵام دەسەڵاتی کوردی ئەم هاوکێشەیەی تێکشکاند، بەدەستی خۆی سیستمێکی کۆیلایەتی نوێی بەرقەرارکرد.
زۆرینەی خەڵک ئێستا وادەبینن ململانێکە لەنێوان دوو مۆدێلدایە «کۆیلەیەتییەک تەنیا ناتکاتە کۆیلە، بەڵکو برسیشت دەکات» ئەمە مۆدێلی حوکمڕانانی کوردە، لەگەڵ مۆدێلێکی دیکەدا «تۆ هەر کۆیلەیت، بەڵام نان و موچەت دەبێت» ئەمە مۆدێلی کۆیلایەتییە بۆ داگیرکەر. ئەگەر تەماشای وێنەکە بکەیت ئێجگار تراژیدییە، مرۆڤی کورد وەک ئاژەڵێک مامەڵە دەکرێت کە خزێنراوەتە نێو قەفەسێکەوە، مافەکانی لەوەدا بۆ کورتکراوەتەوە ئاخۆ نانی بدرێتی یاخود نا، دەبێت هەڵبژێرێت لەنێوان کۆیلایەتییەکدا تێیدا زۆر برسی نەبێت لەگەڵ کۆیلایەتییەکدا هاوڕێ بێت بە نادڵنیایی و برسێتی.
دابەزاندنی مرۆڤی کورد بۆ ئەم ئاستە، بۆ ئەم دوو هەڵبژاردەیە ترۆپکی دڕندەیی و وەحشیگەرییە، گەیاندنی ئاستی ژیان و خواستی مانەوەیە بەپلەیەکی ئێجگار نزم ونامرۆڤانە. سەدەی بیست بۆ ئێمە یەکێک بوو لەسەدە هەرە تاریکەکان، چونکە پڕۆژەی لەنێوبردنی کورد لەسەر هەموو ئاستەکان ئیشیدەکرد، بەڵام لەنێو ئەو هەموو ئازارو تاریکییەدا چەمکی ئازادی هەمیشە ئامادەبوو. دەشێت مرۆڤ لەهەلومەرجی نالەباردا کۆیلایەتی بەسەردا بسەپێنرێت، بەڵام ئەگەر توانای لەسەر ئازادی هەبوو، ویستی هەبوو بۆ ئازادی خۆی بجەنگێت، ئەوا مرۆڤبوونی خۆی لەدەست نەداوە. بەڵام لەئێستادا شێوازێک لەکۆیلەیەتیمان هەیە تێیدا مرۆڤەکان بەئەندازەیەک گەمارۆ دەدرێن، چیتر وشەگەلی وەک ئازادی یان هەلومەرجی مرۆڤانە مانایەکی روون نابەخشن، نابن بەئاوات و خواستی مرۆڤەکان. مرۆڤی کورد جارێکی دی براوەتە جوغزێکەوە لە لەنێوچوونی راستەقینە دەترسێت، لەدۆخێکدایە بەهۆی برسیکردن و لێڵکردنی بەردەوامی ئاسۆکانی پاشەڕۆژەوە، لەسبەینێی خۆی و منداڵەکانی دڵنیا نییە. ئەمە بۆتە مایەی خوڵقاندنی مرۆڤێکی ترساو، نادڵنیا، دوودڵ کەهەر هێزێک سۆزی ئەمان و دڵنیایی بداتێ دوای دەکەوێت، ئەوەش زەمینەیەکی ترسناکە بۆ گەشەکردنی هەموو فۆرمەکانی توندڕەویی و کۆیلەیی. سەدەی بیست سەدەی خەباتی ئێمە بوو بۆ دروستکردنی مرۆڤێکی کوردی خاوەن ماف، بەڵام سی و دوو ساڵ لەحوکمڕانی بنەماڵە سیاسییەکان، مرۆڤێکیان دروستکرد نازانێت ماف چییەو تەنیا بەپەرچەکرداری سایکۆلۆژی و توڕەیی و خۆبەتاڵکردنەوەی توندڕەوانە گوزارشت لەدۆخی خۆی دەکات، واتە  جۆرە مرۆڤێکیان بەرهەمهێناوە هەتا هێزی بەکارهێنانی زمانیشی لەدەستداوە. ترس لەنەمان وا لەم مرۆڤە دەکات، هەر ئەگەرێکی سەبووریی و دڵنیایی ببینێت هانای بۆ ببات و هەڵپەی بۆ بکا، هەر شتێک، هەر خورافەتێک لەو ترس و دوودڵییەی کەم بکاتەوە، وەک سایەی خودا سەیریدەکات و دەچێتە ژێر باڵی. ئەو ترسە، ئەو لێڵییە لەبینیندا دەیکات بەکۆیلەی دوژمنەکانمان، دەیکات بە یاریی دەستی خورافات و غەیبیات.
دەسەڵاتی کوردی سی و دوو ساڵە مانای ئازادی و مافداری لەویژدانی خەڵکدا دەسڕێتەوە، ئێستا ناتوانێت بەناوی ئازادی و مافەوە بیانباتە هیچ شەڕێکەوە. لەم دۆخەدا دوو جۆرە بێباکی ترسناک دروستبووە... بە لایەک بێباکی دەسەڵاتمان هەیە بەرامبەر خەڵک، لەجەمسەرەکەی دیکەشدا بێباکی خەڵکمان  هەیە بەرامبەر دەسەڵات. ئەم دوو جۆر بێباکییە پێوەری گەیشتنی کۆمەڵگایە بەپلەیەکی ترسناک لەدڕندەیی. بێباکی دەسەڵات بەرامبەر بەخەڵک لەوەوە دێت، خەڵکی وەک شتێکی زیادو بێسوود لای دەسەڵات سەیردەکرێن. ئەم جۆرە حاکمانە لەسەر دزینی نەوت یان ئابوری ریعی دەژین، واتە لەسەر ئیشی خەڵکی و لەڕێگای زێدەبایی کاری مرۆڤەکانەوە سەرمایە کۆناکەنەوە، لێرەوە زیادەیەکی زۆر لەخەڵکیان هەیە تەنیا مەسرەفکەرن و دەسەڵاتداران وەک باری گران و زێدەیەکی بێسوود تەماشایان دەکەن، دەسەڵات دەرهەق بەبوون و نەبوونی ئەمانە بێباکە. خۆت دەبینیت، لەساڵانی رابوردووداو تا ئێستاش بەردەوام دەسەڵات یاری بەموچە دەکات، نایدات یاخود کەمیدەکاتەوە، ئەوە دەلیلێکی روونە لەسەر ئەم بێباکییە، لەسەر ئەوەی برسیبوون یان بەدبەختبوونی ئەمانە لای فەرمانڕەوایان جێگای بایەخ نییە.
گرنگترین شت لای هێزە سەردەستەکە نەوەستانی پرۆسەی کەڵەکەبوونی سەرمایەیە لەچنگی خۆیان و کۆمپانیاکانیاندا، لەوە بگوزەرێت ژیان و مانەوەی خەڵک جێگایەکی لەستراتیژ و بیرکردنەوەیاندا نییە. لەوەوبەر لەهەندێک جێگای تردا باسم لەم فۆرمە نەخۆشەی کەپیتالیزمی خۆماڵی کردووە کەبەشی زۆری کۆمەڵگا دەگۆڕێت بۆ زۆرینەیەکی بێکەڵک، ئەم پرۆسێسە دەرەنجامی ترسناکی لەسەر بونیادی کۆمەڵگا هەیە، لەسایەی ئەم مۆدێلەدا نوخبەیەکی خۆسەپێنی ئەرستۆکراتی دروستدەبێت کە لەبورجێکی عاسی و دووردا دەژین، بەسوپاو هێزی ئەمنی شورایەک لەدەوری خۆیان دەکێشن، باکیشیان بەوە نییە لەبەری ئەوبەر، واتە لەبنکی کۆمەڵگادا مرۆڤەکان چۆن دەژین و چۆن بیردەکەنەوە.
جۆری دووەم لەبێباکی، بێباکی زۆرینەی خەڵکە بەرامبەر دەسەڵات. ئەم بێباکییە کاتێک سەرهەڵدەدات خەڵکی بزانن هێزێکی گەورەترو بەهێزتر هەیە و دەتوانن ئینتیمای خۆیانی بۆ بگوێزنەوە، واتە وەلائی خۆیانی پێببەخشن. ئەم جۆرە لەبێباکی بەهەمان پلەی جۆری یەکەم ترسناکە، چونکە لەم ئاستەدا خەڵکی لەبری هەوڵدان بۆ گۆڕینی دەسەڵات دەکەونە گەڕان بۆ ئاغایەکی بەهێزتر، بۆ جۆرێک لەکۆیلەیەتی دیکە کەهێشتا ئەزموونیان نەکردووە، ئەمە هەر بەرەو حاشاکردنیان نابات لەزمان و شوناس و نەتەوەی خۆیان، بەڵکو کاراکتەرێکی لاوازو سوژدەبەر دروستدەکات کەبەردەوام چاوەڕوانی رزگارکەرێکی غەیبییە، لێرەوە جەلادو داگیرکەرانی خۆشیان لەپێش چاو دەبێتە فریادڕەس. ئێمە ئێستا لەترۆپکی ئەو دوو جۆرە بێباکییەدا دەژین...
هاوڵاتی: بەڕێزتان وەک نووسەر و رۆشنبیرێکی کاریگەرو دیاری کورد،  لەشوێنێکدا ئاماژە بەوە دەدەن کەنائومێدی لەوەی چیدی یەکێتی و پارتی  چاکسازی بکەن و دیدو تێڕوانینی ئێوە لەسەر ئایندەی پارتی و یەکێتی و نەوەی نوێ و هێزە  ئۆپۆزسیۆنەکان چییە؟  ئایا هیج رێگاچارەو دەرچەیەک هەیە بۆ ئەوەی بگەین  بەدۆخێکی دڵنیایی و حوکمڕانییەکی باش؟
بەختیار عەلی: لەڕاستیدا وەک لەزۆر شوێنی دیدا زۆر فراوانتر و قووڵتر باسمکردووە، نەوەک باوەڕم بەوە نییە پارتی و یەکێتی مۆدێلێکی فەرمانڕەوای باش دروستبکەن، بەڵکو باوەڕم بەوە نییە، خودی کایەی سیاسی لەئێستادا بتوانێت هێزگەلێک دروستبکات فۆرمێکی تر لەحوکمڕانی دابڕێژن زۆر لەحوکمڕانی یەکێتی و پارتی جیاواز بێت. بەمە نائومێدییەک بڵاوناکەمەوە، خەڵکی دژ بەم هێزانە نەچنە خەباتەوە، بەڵکو راستییەک دیاریدەکەم گرنگە بۆ هەموو خەباتێکی راستەقینە، ئەگەر لەسەر بنەمای چەواشەکاریی و فریودان دروست نەبووبێت. مێژووی ئێمە پڕە لەو هێزە شۆڕشگێرانەی بۆ چەند ساڵێک شۆڕشگێڕیی و حەماسەت بەرهەمدەهێنن و دوایی وەردەگەڕێن و دەبنەوە بەکۆمەککاری ستەم، بەوەش نەوەیەک نائومێددەکەن و هێزی یاخیبوونی راستەقینە ئیفلیج دەکەن. لێرەدا زۆر ناچمە قووڵاییەوە، چونکە بۆ ئەو کارە کاتێکی زۆر و رووبەرێکی فراوانم دەوێت، لێرەدا تەنیا هەندێک خاڵی گشتی و سەرەتایی بەیادا دەهێنمەوە:
1- حوکمڕانی باش کاتێک دەبێتە واقع، دەمێک هێزگەلێکی سیاسی هەبن بەهۆی هێزی میلیشایی و چەکدارەوە کۆمەڵگایان نەخستبێتە بندەستی خۆیان، واتە کایەی سیاسی خاڵی بێت لەچەک و گروپی میلیشیایی. هەر هێزێکی سیاسی بەچەکەوە سیاسەتی کرد، دەشێت بەخێرایی ببێتە هێزێکی تۆقێنەرو ماشێنێکی تیرۆر. زۆربەی حزبە سیاسییەکان لەکوردستان و ناوچەکە هێزی چەکدارن، یاخود بەجۆرێک لەجۆرەکان هێزی چەکداریان لەپشتە. لەئێستادا پاککردنەوەی کایەی سیاسی لەچەک وەک ئەفسانە وایە، رۆژ بەڕۆژ ئەو قەوارەیەی پێی دەگووترێت حزب، پتر کورتدەبێتەوە بۆ فەسیلێکی چەکدار کەچەک بۆ مۆنۆپۆڵکردنی دەسەڵات و تۆقاندنی کۆمەڵگا بەکاردەهێنێت، نەوەک بۆ بەرگریکردن و بەرەنگاربوونەوەی دوژمن. بۆ نموونە دەوڵەتی بەعس لەعێراق و سوریا دوو باشترین نمونەن کە چەکی دەوڵەت لەم ناوچەیەدا بۆ ڕێگریی نییە لەداگیرکەران، بەڵکو بۆ سەرکوتی خەڵکە، لەکوردستانیش شەنگال و کەرکوک شاهیدن، چەکی پارتە کوردییەکان بۆ تۆقاندنی کۆمەڵگایە، نەوەک بۆ بەرگریی لەکوردستان.
2- هەر کاتێک ئەو دەستەبژێرەی سیاسەت دەکات هەمان ئەو دەستەبژێرە بێت کایەی ئابووریشی لەچنگە، یاخود لەوە خراپتریش ئەو دەستەبژێرەی ئابووری کۆنترۆڵکردوە بەحوکمی بەکارهێنانی بۆ پێگەی سیاسی خۆی بەو هێزە گەیشتبێت، ئەستەمە دەستەبژێری وا بتوانێت حوکمڕانی باش بەڕێوەببات. ئێستا ئێمە لەخۆرهەڵات لەپێشدەم مۆدێلێکداین، ئەو هێزەی بازاڕی قۆرغکردوە هەمان ئەو هێزەیە دەزگا سیاسی و قانونییەکانیشی قۆرغکردووە. هەر کەس دەسەڵاتی ئابووریی خۆی بەکاربهێنێت بۆ ئەوەی بگات بەجۆرێک لەدەسەڵاتی سیاسی یاخود بەپێچەوانەوە، ناتوانێت حوکمڕانێکی باش پیادەبکات. بەوەدا ئێستا تەواوی ئەو کەپیتالەی حزبەکان و  سیاسییەکان هەیانە پارەی سیاسییە، پارەیەکی دزراوە لەکۆمەڵگاو دیسانەوە خراوەتەوە خزمەت سیاسەت، ئەم پرۆسەیە تەنیا هێزی پۆپۆلیستی و تۆقێنەر دروستدەکات.
3- بۆ ئەوەی حوکمڕانییەکی باش دروست بێت، دەبێت چەمکی ئازادی، بەختەوەریی، ئاسایشی مرۆڤەکان، دادپەروەری لەسەروو هەموو بەهایەکەوە بن. حکومەتی باش لەفەزایەک و کولتوورێکدا سەرهەڵنادات دیدێکی روونی بۆ مانای ئازادی، خۆشبەختی، دادپەروەری نەبێت. مانای ئەم چەمکانە لەکایەی سیاسیدا دیاری ناکرێن، سیاسەت لە خۆرهەڵاتدا هێشتا لەوە گەمژەترە بتوانێت لەسەر مانای راستەقینەی ئەو وشانە ئیشبکات و فۆرمی یاساییان بداتێ. کۆی کایەی سیاسی لەخۆرهەڵات لەسەر قووڵكردنەوەی جیاوازییەکان لەنێوان نەتەوە و دین و هەرێمەکان دامەزراوە، لەسەر خوڵقاندنی ترس لەیەکدی دروستبووە. لەهیچ یەک لەم جۆرە سیاسەتانەوە حوکمڕانی نیمچە دادپەروەریش دروست نابێت.
4- حزبە کوردییەکان و پارتە سیاسییەکان لەخۆرهەڵات بەگشتی لەبونیادە کۆنزەرڤاتیڤ و نەگۆڕەکانی کۆمەڵگادا ریشەیان داکووتاوە، پێکهاتی خێڵەکی و بنەماڵەییان هەیە، خێزانێک یان چەند خێزانێک بەحوکمی پێگەی خێڵەکی یان سیاسی، دینی، ئابوورییان دەست بەسەر حزبدا دەگرن و لەقەوارەیەکی سیاسییەوە کە گوزارشت لەبەشێکی کۆمەڵگا بکات، دەیگۆڕن بۆ موڵکییەتی تایبەتی نوخبەیەکی بچووکی ئەرستۆکراتی کە «ئابووری، سیاسەت، سوپا، دەزگا ئەمنییەکان، دەزگاکانی راگەیاندن» دەخەنە بندەستی خۆیان و دەیانسپێرن بەکەسانی نزیک لەبنەماڵەکانیان... ریشەی ئەم جۆرە لەحوکمڕانی لەناو بونیادی باوکسالارانەو خێزانپەرستی خۆرهەڵاتیدایە. گۆڕینی حزب بۆ موڵکییەتی تایبەتی وای لێدەکات وەک کارخانەیەک، گردێک، موڵکێکی بەبەهای لێ بێت کەخێزانێک وەک موڵکی خۆی و سەرچاوەی ژیان و زەمانەت بۆ نەوەکانی داهاتوو سەیریدەکات. ئەحزابی خۆرهەڵاتی بەگشتی وەک ئەو کارخانەیە وان دەوڵەمەندێک بۆ منداڵەکانی خۆی بەجێدەهێڵێت تاپاشەڕۆژیان زامنبکات. دەسەڵات بەجەوهەر تائێستا لەفۆرمی فیوداڵی دانەبڕاوە، گۆڕینی مەرجەعی خێڵەکی یان دینی بۆ مەرجەعی سیاسی  یان لەبنەڕەتدا هەبوونی شتێک ناوی مەرجەع بێت، دژی پرەنسیپە هەرە سادەو سەرەتاییەکانی حوکمڕانی باش و دیموکراتە.
هاوڵاتی: لەدوای راپەڕینەوە دەستەبژێری رۆشنبیرو نووسەرو رۆژنامەونوسان  و هێزە ئۆپۆزسیۆنەکان رەخنەی بونیادی  لەئەدای حوکمڕانی دەگرن  و پاکێج و پڕۆژەی جۆراجۆری چاکسازییان داوەتە دەسەڵاتدارانی پارتی و یەکێتی، بەڵام  هەردوو هێزەکەی دەسەڵات بێباکەو گوێیان بەهیچ نەداوە،  لەم کاتەشدا دۆخی هەرێم  لەهەموو  ئان و ساتێکدا  زیاتر بەرەو ناهەموارترو خراپتر دەڕوات، بەڕای بەڕێزت  ئەڵتەرناتیڤ و چارەسەر چییە؟
بەختیار عەلی: گەورەترین هەڵە ئەوەیە وابزانین دەسەڵات بەهەڵە ئەم فۆرمەی لەحوکمڕانی دامەزراندووە. ئەم دۆخەی ئێستا تیا دەژین تەنیا بەرەنجامی بێویژدانی و بێباکی چەند سیاسییەک نییە، بەڵکو زادەی کۆمەڵگایەکە لەهەموو ئاستەکاندا لەقەیراندا دەژی، ئەوەی ئەم حوکمڕانانە رادەگرێت یان وادەکات دۆزینەوەی ئەلتەرناتیڤ بۆیان سەخت بێت، قەیرانێکی قووڵە کەژێرخانێکی فیکری و کولتووری و پەروەردەیی سەرسەختی هەیە. کۆمەڵگاگەلێک ئامادەنەبێت گۆڕانکاریی لەفۆرمی بیرکردنەوە و روانین و کولتووردا بکات، ئامادەنەبێت زانست و دەستکەوتەکانی زانست لەجیهانبینی خۆیدا جێبکاتەوە، تا سەر ئێسقان لەخورافەتدا نوقمبێت، ئامادەنەبێت لەهیچ بوارێکی راستەقینەی ژیاندا پڕۆسەی گۆڕانکاریی راستەقینە پیادەبکات، فیکرو عەقڵانییەت جێگایەکیان نەبێت، تێگەیشتنێک بۆ مەزهەب هەڵببژێرت پڕبێت لەشەڕانگێزی و دژایەتی زانست و ئازادی، پڕبێت لەدژایەتی نوێگەریی، دەرگای کۆمەڵگای خۆی لەڕووی دونیادا دابخات، دەرگای کۆمەڵگای خۆی لەبەردەم هەموو هەوڵێکی جوڵاندن و نوێکردنەوەیەکی ناوەکیدا دابخات. کۆمەڵگایەک نەیەوێت جێگای راستەقینە ببەخشێتە زانست، فەلسەفە، ئەدەب، هونەر، عەقڵییەتێک پەروەردەبکات ترسی لەهەموو بەرهەمێکی ئینسانی ناوخۆو دەرەکی هەبێت، دژی کتێب بێت، دژی رۆشنبیر بێت. مرۆڤگەلێک بخوڵقێنێت جەهلی خۆیان لێ ببێت بەئیمان. دابەشکردنی دەسەڵات لەخێزاندا، لەنێو ژن و پیاودا، لەنێوان چینەکاندا سەدان ساڵ بێت یەک شێوەبن و هیچ گۆڕانکارییەکی بەسەردا نەهاتبێت. ئەمانەو سەدان خاڵی تری گرنگ... دوای ئەوە یەکێک بێت داوای گۆڕانکاریی سیاسی بکات! ئەمە ئەو کۆمیدیایەیە تێیدا چەقیوین. ئەستەمە لەدونیایەکدا لەهەموو کونج و کەلەبەرێکییەوە هاڵاوی ترس لەگۆڕانکاری هەڵدەستێت، قسە لەگۆڕانکاریی بکەین.
کەی وێرامان راشکاوانە لەجومگەو ژێرخان و بنەما کولتووری و ئەخلاقی و فیکرییەکاندا باس لەگۆڕانکاریی بکەین، دواتر دەتوانین قسە لەسەر ئەلتەرناتیڤی سیاسی بهێنینە پێشێ. هەر قسەیەک لەسەر گۆڕانکاریی سیاسی قووڵ بەهەموو بوار و کایەکانی تردا نەڕوات، هیچ نییە جگە لەبەشێک لەململانێیەکی حزبی و سیاسی کە دەمانباتەوە سەر هەمان دەرگای داخراوی ئێستا. ئەوەشی بەوە خۆی دەخەڵەتێنێت گوایە ئەم رێگایە قورس و نەکردەیە، دەبێت بزانێت ئەم رێگایە تەنیا رێگایە و ئاسانترین رێگاشە بەراورد بەوەی هەموو جارێک بەجەهەنەمی شۆڕش و جەنگ و کاولکارییەکی مێژووییدا بڕۆین، بۆ ئەوەی بگەینەوە بەردەمی هەمان دەرگای داخراو. ئەوەی پەروەردەمان بگۆڕین، فیکرمان بگۆڕین، دەستکاریی جیهانبینیمان بکەین، مۆراڵمان راستبکەینەوە، کینە و رق کەمبکەینەوە، بەسەر دونیادا بکرێینەوە، گەشە بەزانست بدەین، دەسەڵات لەجەهل بستێنینەوە، سەدان جار لەوە ئاسانترە دەیان و سەدان ساڵ قسە لەگۆڕانکارییەکی مەحاڵ بکەین کەهەمیشە دوای سوڕێکی مێژوو دەمانهێنێتەوە بەردەمی هەمان دۆخی ئێستامان.
هاوڵاتی: دوای سەد ساڵ لەپەیماننامەی لۆزان و زیاد لەسی ساڵ لەبوونی قەوارەو حوکمڕانی خۆماڵی لەباشوری کوردستان. لەم کاتەدا گوتارو هەڵوێستی  سەرکردایەتی و کارنامەی نوخبەی سیاسی کورد چۆن دەبینیتەوە؟
بەختیار عەلی: قسەکردن لەسەر پەیماننامە نێودەوڵەتییەکان وەک جۆرێک لەگوشاری رەمزی بۆ سەر کۆمەڵگای نیودەوڵەتی رەنگە شتێکی خراپ نەبێت، بەڵام لەڕاستیدا دوای سەدەیەک لەدابەشبوون، دوای سەدەیەک زیاتر لەسەرهەڵدانی ناسیونالیزمی کوردی وەک ئایدۆلۆژیایەکی سیاسی، ئێستا لەهەر کات روونتر دەبینین ریشەی کۆیلەیەتی و ئازادنەبوونی مرۆڤی کورد، پتر پەیوەندی بەناوەوەی کۆمەڵگای کورد خۆیەوە هەیە تا بەلۆزان و سیفەرو سایکس پیکۆ وە. لەدۆخی ئێستادا هەموو کۆمەڵگای نێودەوڵەتیش رەزامەند بێت لەسەر دامەزراندنی دەوڵەتی کوردی، واقعی سیاسی کوردی هێندە پارچە پارچەیە، سیاسەتمەدارانی کورد هێندە ستەمکارن، ئەگەریان بۆ دروستکردنی دەسەڵاتێکی لۆکاڵی کوردیش بچوککردووەتەوە. گەورەترین کارەساتێک حزبە کوردییەکانی باشوور دروستیانکردوە ئەوەیە، ئەو هەستەیان لەمرۆڤی کورددا کوشت، لەنێوان دۆخی «داگیرکراوی» و دۆخی «ئازادی» دا جیاوازی بکات. وەک چۆن لەئاسیاو ئەفریقا دەوڵەتانی پۆست کۆلۆنیال، نمونەیەکی ناشیرین و ترسناکی وەهایان پێشکەشکرد، خەڵکێکی زۆر نۆستالیژیایان بۆ سەردەمی ئیمپریالیزم هەبێت، دەسەڵاتی کوردیش فۆرمێکی وەها خراپی پێشکەشکرد، مرۆڤی کورد نەتوانێت جیاوازییەکی بەرجەستە لەنێوان ژێردەستەیی و ئازادیدا بکات. کێشەکە ئێستا ئەوە نییە، لە لۆزان یان لە سایکس پیکۆدا چی هەیە، بەڵکو ئەوەیە مرۆڤی کورد لەڕووی رۆحییەوە خواستی ئازادبوونی تێدا کوژراوە. ترسناکترین دۆخێک مرۆڤی ژێردەستە تێی بکەوێت ئەوەیە، هەستبکات ژێردەستەبوون و ژێردەستەنەبوون یەک شتە. کاتێک مرۆڤ شەهییەتی ئازادی لەنێودا دەمرێت، چیتر هەست ناکات دۆخی ژێردەستەیی، دۆخی داگیرکراویی، دۆخێکی ناسروشتییە. تاکە ئەجندایەک بکرێت لەئێستادا سوودی هەبێت ئەوەیە، مرۆڤی ئێمە دووبارە هەستبکاتەوە کەدۆخی ژێردەستەیی دۆخێکی ناسروشتی و نامرۆڤانەیە، ئەوەش تەنیا بەوە دەبێت خواست و شەهییەتی بۆ ئازادی تیا زیندووبکرێتەوە، ئەرکێک لەتوانای ئەم هێزە سیاسیانەدا نییە پێی هەستن، چونکە ئەم هێزانە تەنیا بەوە دەژین و دەتواننبمێننەوە، ئارەزووی ئازادی لەمرۆڤدا بکوژن.
هاوڵاتی: بەبڕوای ئێوە  کاتی ئەوە نەهاتووە چیتر خۆمان بەپارتی و یەکێتی و هێزه ئۆپۆزسێۆنەکانی هەرێمەوە سەرقاڵ نەکەین و بیر لەبەدیلێکی نوێ بکەینەوە؟ ئەگەر شتێکی وا شیاوە بەڕای ئێوە سیما دیارەکانی ئەو بەدیلە نوێیە دەبێت چۆن بێت؟
بەختیار عەلی: لەڕاستیدا سەردەمی هیوا بەیەکێتی و پارتی و ئەو پاشکۆیانەی دیکە لەمێژە بەسەرچووە، بۆیە کێشەکە لەبوونی دوودڵییەکدا نییە دەرهەق بەوان، کێشەکە لەوەڵامی پرسیاری دووەمدایە: بۆ  ئەلتەرناتیڤ نییە؟ دەتوانم بڵێم بەشێکی هەرە زۆری کاری من وەک نووسەر گەڕانێکی دوورودرێژە بەدوای وەڵامی ئەو پرسیارەدا. لەڕاستیدا وەڵامی سیاسی رووت لەم بەستێنەدا، وەک یەکێک بڵێت جوڵاندنەوەیەکی نوێی سیاسی دروستبکەین، حزبێکی تازە، سەرۆکێکی نوێ، ئەمە وەڵامێکی سەتحی و میکانیکی و بێدەرەنجامە... دەشێت ئەمە رێگایەک بێت هەندێک خەڵک هەڵیببژێرن و بەدروستی بزانن، بەڵام وەک دەبینن هەتا ئەو رێگایەش، کە خۆی لەبنەڕەتدا رێگایەکی داخراوەو نامانگەێنێتە هیچ، ئەویش گەیشتووەتە بەردەمی دیوارێکی بەرزو گەیشتووە بەکۆڵانێکی داخراو. لەم ساتەدا ئەگەرچی کەسانێکی زۆر هەن کاتێک دەم دەکەنەوە دەڵێن تەنیا بزوتنەوەیەکی سیاسی نوێ چارەسەرە، بەڵام خواستی کۆمەڵگا بۆ بەرهەمهێنانی ئەم جۆرە هێزانەش، بێئەندازە لاواز بووە.
بۆ ئەلتەرناتیڤ نییە؟ لەچەندەها  وێندا و بەچەندەها جۆری جیاواز وەڵامی ئەو پرسیارەم داوەتەوە، چونکە وەڵامی ئەم پرسیارە رستەیەک نییە، کورت نابێتەوە بۆ دەستنیشانکردنی کێشەیەک، بەڵکو وەڵامێکە لەهەر گۆشە نیگایەکەوە تەماشای کۆمەڵگای خۆمان و مرۆڤەکان بکەین، بەشێکی و هۆیەک و گۆشەیەکی دەبینین. نەبوونی ئەلتەرناتیڤ قووڵ پەیوەندی بەستراکتوری کۆمەڵگا، سایکۆلۆژیای مرۆڤی کۆلۆنیالیزەکراوو سروشتی بیرکردنەوەی خورافییەوە هەیە.  هەریەک لەم تەوەرانەش چەندین تەوەری گرنگی دیکەیان لێ دەبێتەوە.
ئەگەر بۆ ئەلتەرناتیڤ دەگەڕێین، سەرەتا دەبێت دەست بۆ شیکاری خودی پرسیارەکە ببەین، ناتوانین کێشەیەک لەڕووی تیورییەوە شیکاری دروستمان بۆ نەکردبێت، لەڕووی پراکتیکەوە میتۆدی سەرکەوتووی کاری بۆ بدۆزینەوە. گەر لەهۆکانی نەبوونی ئەلتەرناتیڤ تێنەگەین، نابێت چاوەڕوان بین لەهەناوی تێنەگەیشتنمانەوە هیچ هێزێکی سیاسیی نوێ و رزگارکەر سەرهەڵبدات. بۆ وەڵامی ئەم پرسیارە جگە لەوەی قووڵ دەست بۆ هەناوی کۆمەڵگا، بۆ مێژووەکەی، بۆ گرێ ناوەکییە سەختەکانی ببەین، هیچ ڕێگایەکی ترمان نییە. لەئێستادا هیچ ئەلتەرناتیڤێک لەسەر بنەمای ئەم بۆچوون و ئایدۆلۆژییانە دروست نابێت کەئەمڕۆ باڵادەستن. سەرەتای سەرهەڵدانی ئەلتەرناتیڤ بەڕەخنەیەکی قووڵی تەواوی ئەو سیستمە ئایدۆلۆژییانەدا دەڕوات کەئێستا بەری تێڕوانینی مرۆڤی ئێمەیان گرتووە، ناشێت تۆ لەبواری زانستدا لەسەردەمی پێش کۆپەرنیکۆسدا بژیت، بەڵام بتەوێت سیستمێکی سیاسی دیموکرات و دادپەروەر و مۆدێرنت هەبێت.
هێزی پارتی و یەکێتی و حزبە دینییەکان و هێزەکانی دی، لەوەوە نەهاتووە هیچ هەنگاوێکی سیاسی راستیان ناوەو سۆزو خۆشەویستی خەڵکیان بردۆتەوە، تەنیا هۆکاری بەهێزی و مانەوەیان ئەوەیە، کۆمەڵگا ئەو زەمینە فیکری و ئەخلاقی و دەرونییەی تێنەپەڕاندوە كه‌ئەم هێزانە لەسەری دامەزراون، بگرە لەزۆر جێگادا بەجۆرێکی ترسناک کۆمەڵگا گەڕاوەتەوە بۆ دواوە. خەڵکی لەڕووی عاتیفییەوە پارتی و یەکێتییان تەڵاقداوە، بەڵام لەڕووی بیرکردنەوە و جیهانبینی و ئایدۆلۆژییەوە ئەو زەمینەیان بەجێنەهێشتووە كه‌ئەم جۆرە هێزانەی دروستکردووە، ئێستا هەموو دەخوازن لەسەر هەمان بونیادی عەقڵییەت و تێڕوانین هێزی رزگارکەر دروستبکەن... ئەوەش کارێکی مەحاڵە.
هاوڵاتی: زۆرێک لە رۆشنبیرو ئەکادیمیستە کوردەکان  باس لەوە دەکەن گوایە کورد لەدەرەوەی مێژوودایە،  ئایا ئەم  روانین و تێگەیشتنە  لەجێی خۆیدایە؟
بەختیار عەلی: شتێک نییە ناوی دەرەوەی مێژوو بێت، ئێمە لەناو مێژووداین، بەڵام بەجۆرێک لەناو مێژووداین، جڵەوی جووڵەی ئەو مێژووە لەدەست ئێمەدا نییە. مێژوو ناوەستێت، ئەوەشی لەناو مێژوودایە هەر ناوەستێت، هەیە وەک هەڵۆیەک لەناو مێژوودایە و خۆی بڕیاری ئاڕاستە و خێرایی فڕینی خۆی دەدات، هەشە وەک پوشێک، وەک بوونەوەرێکی بێ کێش لەمێژوودایە و بادەیبات. ئێمە لەجۆری دووەمین، واتە لەشێوەی بوونەوەرێکی بێکێشی وەک جه‌مشیدخانین، بادەمان بات و با بڕیاردەدات بەرەو کوێ بمانبات. مێژوو لەگەڵ سەرهەڵدانی رۆژگارێ مۆدێرنەوە بەپلەی یەک گەشەی زانست و رەنگدانەوە کۆمەڵایەتییەکانی ئەو گەشەیە دەیجوڵێنێت، ئێمە وەک کۆمەڵگاو وەک نەتەوە بەر هەموو گورزە ترسناکەکانی مێژوو کەوتوین، بەڵام تێگەیشتنمان بۆ بزوێنە گەورەکانی مێژوو هێشتا لەسەرەتادایە. مێژوو ئامێرێک نییە شیرینی ببەخشێتەوە، ئەگەر لەڕیزی ئەوانەدا نەبوویت مێژوو دروستدەکەن و گەشەی پێدەدەن و ئاڕاستەی پێدەبەخشن، لەڕیزی ئەوانەدا دەبیت مێژوو دەیانپلیشێنێتەوە.  کارەساتە یەکێک بڵێت ئێمە لەدەرەوەی مێژووین، لەکاتێکدا مێژوو رۆژانە وەک بەرداشێکی گەورە بەسەر جەستەماندا دەڕوات.